همه‌چیز درباره بیش‌فعالی کودکان
اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (Attention hyperactivity disorder) که تحت نام اختصاری ADHD شناخته میشه، یک اختلال ذهنیه که می‌تونه مشکلاتی رو در کودکان و بزرگسالان به وجود بیاره.
کسب اطلاعات در مورد مشکلات ذهنی و آگاهی عواقب‌شون در رشد کودکان برای تمام والدین واجبه. برای همین توی این مقاله به بررسی علائم و عوامل ایجاد ADHD کودکان می‌پردازیم.
پادکست علل و راه‌های درمان بیش‌فعالی کودکان
اگه شما هم طرفدار دو آتیشه پادکست‌های آموزشی هستین و فرصت خوندن این مقاله رو هم ندارین، بهتون پیشنهاد می‌کنیم که پادکست علل و راه‌های درمان بیش‌فعالی کودکان رو گوش کنین و همراه رادیو پادکست فاب باشین🎧🎙📚
بیش‌فعالی کودکان چیست؟
بیش‌فعالی (ADHD) یکی از رایج‌ترین اختلالات رشد عصبی کودکانه که معمولا در کودکی تشخیص داده میشه. در بعضی موارد ممکنه تشخیص این اختلال تا بزرگسالی طول بکشه. تشخیص دیرهنگام این اختلال، عواقب ناخوشایندی داره و می‌تونه آینده فرزندتون رو تحت تاثیر قرار بده.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکنه در موارد زیر مشکل داشته باشن:
- توجه کردن؛
- کنترل رفتارهای تکانشی (رفتار بدون فکر کردن به نتیجه)؛
- فعال بودن بیش از حد.
میزان کم یا زیاد بودن علائم ممکنه به مرور زمان تغییر پیدا کنه. همچنین کودک ممکنه در سنین مختلف، علائم مختلفی رو تجربه کنه. برای همین توصیه می‌کنیم که نظارت کافی روی رفتارهای کودک مشکوک به بیش‌فعالی داشته باشین تا این اختلال در زودترین زمان ممکن تشخیص داده بشه.
علائم و نشانه‌های بیش‌فعالی کودکان
مشکل در داشتن تمرکز در کودکان طبیعیه. با این حال، کودکان مبتلا به ADHD از این مشکلات خلاص نمی‌شن. علائم ادامه پیدا می‌کنه، شدیدتر میشه و می‌تونه در مدرسه، خانه و برخورد با دوستان مشکل ایجاد کنه.
اغلب کودک مبتلا به ADHD این کارها رو انجام میدن:
- رویاپردازی و فرو رفتن در فکر و خیال؛
- فراموش کردن یا گم کردن چیزها؛
- دست و پا زدن یا بی‌قراری؛
- حرف زدن بیش از حد؛
- بی‌دقتی و انجام دادن کارهای خطرناک؛
- بی‌طاقتی و ناتوانی در مقابله با وسوسه‌ها؛
- مشکل در کنار آمدن با افراد.
همچنین بخوانید: بررسی سیر تکامل مغز
انواع بیش فعالی در کودکان
ADHD دارای انواع مختلفیه که به شدیدتر بودن هر کدوم از علائم در فرد بستگی داره. در ادامه انواع بیش فعالی در کودکان رو معرفی می‌کنیم.
بی‌توجهی بارز (Predominantly Inattentive Presentation)
کودکان مبتلا به این نوع اختلال بیش‌فعالی و بی‌توجهی بارز، در موارد زیر مشکل دارن:
- داشتن نظم در انجام دادن کارها؛
- تمام کردن کارها؛
- توجه به جزئیات؛
- دنبال کردن دستورالعمل‌ها؛
- شرکت در بحث و مکالمه دسته‌جمعی؛
پرتحرکی – تکانشی بارز (Predominantly Hyperactive-Impulsive Presentation)
کودکان دارای این نوع اختلال بیش فعالی، در موارد زیر مشکل دارن:
- بی‌قراری بیش از حد؛
- حرف زدن زیاد؛
- ناتوانی در یک جا ماندن (برای مثال برای صرف غذا یا انجام تکالیف)؛
- دویدن و پریدن مداوم در کودکان خردسال.
از علائم دیگر نشان‌دهنده این حالت از بیش‌فعالی کودکان، می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- قطع کردن صحبت دیگران؛
- گرفتن اشیاء از دیگران؛
- بی‌موقع حرف زدن؛
- ناتوانی در منتظر ماندن برای نوبت؛
- ناتوانی در گوش دادن.
این کودکان بیشتر از دیگران دچار آسیب یا تصادف میشن و باید بیشتر مراقبشون باشین.
ترکیبی از هر دو حالت (Combined Presentation)
تمام علائم فوق در این کودکان به صورت برابر دیده میشه. علائم به مرور زمان تغییر می‌کنن و برای همین، حالت بیش‌فعالی کودک هم در طول زمان دچار تغییر میشه.
دلایل ایجاد کننده ADHD کودکان
دانشمندان در حال مطالعه دلایل و عوامل خطر ایجادکننده بیش‌فعالی در کودکان هستن تا راه‌های بهتری برای مدیریت و کنترل این اختلال پیدا کنن. همچنین راه‌هایی رو پیدا کنن که از تعداد افراد مبتلا به بیش‌فعالی کم بشه.
عوامل و فاکتورهای خطر بیش‌فعالی هنوز هم به طور کامل شناخته نشده، اما تحقیقات اخیر نشون میده که ژنتیک نقش بسیار مهمی رو در ابتلا به ADHD ایفا می‌کنه.
علاوه بر ژنتیک، پژوهشگران در حال بررسی و مطالعه عوامل و دلایل دیگه‌ای هستن که به بیش‌فعالی منجر میشن. این عوامل عبارتند از:
- آسیب مغزی؛
- قرار گرفتن در معرض خطرات زیست‌محیطی (مانند سرب موجود در هوای آلوده)؛
- بارداری در سن پایین؛
- مصرف الکل و سیگار در دوران بارداری؛
- زایمان زودرس؛
- پایین بودن وزن نوزاد هنگام تولد.
دیدگاه‌های رایج مرتبط به ADHD توسط پژوهشگران حمایت نشده. این دیدگاه‌ها عبارتند از:
- مصرف بیش از حد شکر؛
- تماشای بیش از حد تلویزیون؛
- مشکلات مالی یا خانوادگی؛
البته که بسیاری از موارد این چنینی باعث تشدید علائم میشن. اما شواهد به اندازه کافی قوی نیستن که بتونیم این موارد رو جزو عوامل اصلی ابتلا به ADHD قرار بدیم.
تشخیص بیش‌فعالی در کودکان
تشخیص بیش‌فعالی کودکان فرایند پیچیده‌ایه و در چند مرحله انجام میشه. هیچ تست واحدی برای تشخیص ADHD و مشکلات دیگه‌ای مثل اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و اختلالات به‌خصوص در یادگیری وجود نداره. این اختلالات می‌تونن علائمی مشابه ADHD در کودک ایجاد کنن.
اولین قدم تشخیص بیش‌فعالی کودکان، آزمایش‌های پزشکیه که شامل موارد زیر میشه:
- آزمایش شنوایی؛
- تست بینایی؛
این آزمایش‌ها برای رد علائم مرتبط با اختلالات دیگه انجام میشن.
تشخیص بیش‌فعالی کودکان معمولا شامل چک‌لیستی برای ارزیابی علائم کودک و گرفتن پیشینه پزشکی او از خانواده، دبیران و گاهی از خود کودک میشه.
درمان بیش‌فعالی کودکان
درمان بیش‌فعالی کودکان در بیشتر موارد با ترکیب روش‌های رفتاردرمانی و دارو انجام میشه. برای کودکان ۴-۵ ساله که به مدرسه نمی‌رن، رفتاردرمانی و آموزش والدین به عنوان قدم اول قبل از تجویز دارو توصیه میشه.
انتخاب نوع درمان، به کودک و خانواده او بستگی داره. برای درمان کودک مبتلا به بیش‌فعالی، باید برنامه دقیق نظارتی داشته باشیم. علائم باید به صورت منظم پیگیری بشن و در صورت نیاز تغییراتی در روش درمان ایجاد کنیم.
نحوه کنترل علائم بیش‌فعالی کودکان
سالم ماندن برای تمام کودکان ضروریه و برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی می‌تونه اهمیت بیشتری داشته باشه. علاوه بر رفتاردرمانی و دارو، داشتن سبک زندگی سالم هم می‌تونه کنار اومدن با علائم ADHD رو برای کودک آسون‌تر کنه.
رفتارهای سالمی که پیشنهاد میشن، عبارتند از:
- ایجاد عادات غذایی سالم مانند خوردن مقدار زیادی از میوه، سبزیجات و غلات کامل و انتخاب منابع پروتئین بدون چربی؛
- شرکت در فعالیت‌های روزانه متناسب با سن؛
- محدود کردن زمان استفاده از وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر، موبایل و …
- داشتن خواب شبانه کافی متناسب با سن کودک؛
دورنمای زندگی با بیش‌فعالی
عدم درمان بیش‌فعالی در کودکان و بزرگسالان می‌تونه باعث بروز مشکلات جدی بشه. این اختلال می‌تونه در مدرسه، کار و روابط فرد در کودکی و بزرگسالی تاثیر بذاره.
برای همین اگه علائم ADHD در فرزند شما مشاهده میشه، حتما به پزشک مراجعه کنین. با این کار آینده فرزند شما به کلی تغییر می‌کنه و می‌تونه به مرور با اختلالش کنار بیاد.
بیش‌فعالی در بزرگسالان
بیش‌فعالی ممکنه تا بزرگسالی ادامه پیدا کنه. بعضی از بزرگسالان مبتلا به ADHD هستن؛ اما تا حالا دنبال تشخیصش نرفتن. علائم بیش‌فعالی می‌تونه در کار، خانه یا روابط افراد تاثیر بذاره.
علائم بیش‌فعالی در بزرگسالی تغییر می‌کنه، برای مثال ممکنه به شکل بی‌قراری در بزرگسالی بروز پیدا کنه. اما توجه داشته باشین که تشخیص دیرهنگام بهتر از عدم تشخیصه. تشخیص بیش‌فعالی و اقدام برای درمان، می‌تونه شرایط زندگی شمارو به کلی تغییر بده و دورنمای بهتری برای آینده شما بسازه.
سخن پایانی
اختلالات ذهنی و روانی می‌تونن زندگی مارو به نحو بدی تحت تاثیر قرار بدن، برای همین لازمه زنگ خطرهارو بشنویم و با دیدن کوچکترین نشونه‌ای دنبال تشخیص و درمان باشیم. در واقع، بیش‌فعالی کودکان از جمله اختلالات رشد عصبی کودک محسوب میشه که با تشخیص زودهنگام می‌تونیم به خوبی مدیریتش کنیم.
در این مقاله به عوامل ایجادکننده ADHD و روش‌های درمان پرداختیم. برای کسب آگاهی و دسترسی به مقالات آموزشی بیشتر از جمله علائم اوتیسم و راه‌های درمان اون، می‌تونین به مجموعه مقالات گروه آموزشی فاب مراجعه کنین.
