علائم اوتیسم + راه‌های درمان آن

اختلال طیف اوتیسم، (ASD) یک نوع اختلال عصبی و تکاملیه که جنبه‌های مختلفی از زندگی فرد رو تحت تاثیر قرار میده. در برخی موارد می‌تونه عوامل ژنتیکی در ابتلا به این اختلال تاثیر داشته باشه. دلایل دیگه‌ ایجادکننده‌ این اختلال، هنوز به طور کامل شناخته نشدن. در این مقاله از فاب به طور مفصل به علائم اوتیسم، دلایل و راه‌های درمان می‌پردازیم.

پادکست علائم اوتیسم + راه‌های درمان آن

اگه شما هم طرفدار دو آتیشه پادکست‌های آموزشی هستین و فرصت خوندن این مقاله رو هم ندارین، بهتون پیشنهاد می‌کنیم که پادکست علائم اوتیسم + راه‌های درمان اون رو گوش کنین و همراه رادیو پادکست فاب باشین🎧🎙📚

علائم و نشانه‌های ابتلا به اوتیسم

افراد مبتلا به اوتیسم، اغلب در برقراری روابط و تعاملات اجتماعی مشکل دارن. داشتن علایق محدود و رفتارهای تکراری هم از جمله علائم این اختلال محسوب میشه. افراد مبتلا به ASD ممکنه تو موارد زیر هم مشکل داشته باشن:

• یادگیری؛
• حرکت؛
• توجه؛

اینو بدونین که این علائم صرفاً برای اختلال اوتیسم نیستن. و افراد دیگه‌ای هم می‌تونن این علائم رو داشته باشن. اما برای افراد مبتلا به اوتیسم، این علائم به قدری شدیدن که ادامه‌ زندگی رو برای فرد مشکل می‌کنن.

اوتیسم و مشکل برقراری ارتباط

برقراری ارتباط و داشتن تعاملات اجتماعی برای افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، سخته. از جمله مثال‌های مشکل برقراری ارتباط و تعامل در این افراد، می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• ناتوانی یا پرهیز از برقراری ارتباط چشمی؛
• عدم پاسخ‌گویی به صدا زدن اسم از ۹ ماهگی؛
• عدم نشان دادن حالات چهره هنگام شادی، ناراحتی و تعجب؛
• عدم هماهنگی حرکات بدن و حالات چهره با موضوع مکالمه؛
• عدم در میان گذاشتن احساسات با دیگران (برای مثال، نشان دادن اسباب بازی محبوب به دیگران)؛
• عدم توجه به آسیب یا عصبانیت دیگران؛
• عدم توجه به کودکان دیگر و اجتناب از بازی با آن‌ها در ۳۶ ماهگی؛
• عدم تمایل به دادن وسایل یا اسباب‌بازی‌ها به دیگران؛
• داشتن لحن یا صدای غیر‌معمول هنگام صحبت کردن؛
• ناتوانی در درک رفتارهای انسانی؛
• داشتن رفتارهایی مغایر با موقعیت اجتماعی؛

علایق محدود و رفتارهای تکراری

افراد مبتلا به اوتیسم، علایق و رفتارهایی دارن که معمولی به نظر نمیان. این علائم بین افراد مبتلا به ASD و افراد مبتلا به سایر اختلالات، تمایز ایجاد می‌کنه. از نمونه‌های رفتارها و علایق محدود می‌تونیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• اسباب‌بازی‌ها و اجسام دیگه رو به خط می‌کنه و از به هم خوردن نظمشون عصبانی میشه.
• کلمات و عبارات یکسان رو پشت هم تکرار می‌کنه. (به این اختلال، پژواک‌گویی یا اکولالیا گفته میشه.)
• فقط با یک روش با اسباب‌بازی‌هاش بازی می‌کنه.
• روی بخش‌هایی از اجسام، بیش از حد تمرکز می‌کنه. (برای مثال چرخ‌های ماشین اسباب‌بازی)
• با کمترین تغییرات آشفته میشه.
• علایق وسواس‌گونه داره.
• حتما باید از روتین یا روال مشخصی پیروی کنه.
• بدن و دست‌هاشو تکون میده یا دور خودش می‌چرخه.
• نسبت به صدا، بو، مزه، ظاهر یا احساس چیزهای مختلف، واکنش غیر‌معمولی داره.

سایر علائم اوتیسم

بیشتر افراد مبتلا به اوتیسم، ویژگی‌های دیگه‌ای هم دارن. می‌تونیم از بینشون، به موارد زیر اشاره کنیم:

• تاخیر در یادگیری زبان و صحبت کردن؛
• تاخیر در یادگیری مهارت‌های حرکتی (مثل راه رفتن)؛
• تاخیر در یادگیری مهارت‌های شناختیي؛
• بیش‌فعالی، بی‌توجهی یا رفتارهای تکانشی؛
• صرع یا اختلال تشنج؛
• داشتن عادات نامعمول خوردن یا خوابیدن؛
• داشتن مشکلات گوارشی (مانند اسهال یا یبوست)؛
• داشتن واکنش‌های احساسی غیر‌معمولی؛
• اضطراب، استرس، یا نگرانی شدید؛
• نترس بودن یا داشتن ترس فراتر از انتظار؛

مهمه که بدونین کودکان مبتلا به اوتیسم، حتماً لازم نیست تمام رفتارهای ذکرشده رو داشته باشن.

نحوه تشخیص اوتیسم

تشخیص اختلال طیف اوتیسم، کار سختیه. چرا که هیچ آزمایشی (مانند آزمایش خون) برای تشخیص این اختلال وجود نداره. پزشکان برای تشخیص، به پیشینه‌ رشد کودک و رفتارهای او دقت می‌کنن.

ASD گاهی اوقات در ۱۸ ماهگی یا سنین پایین‌تر تشخیص داده میشه. اما تشخیص در ۲ سالگی توسط فردی متخصص، اعتبار بیشتری داره. با این حال، در بسیاری از موارد، این اختلال تا سنین بالاتر هم تشخیص داده نمی‌شه.

بعضی از افراد تا دوران نوجوانی یا جوانی هم از اختلال خود اطلاعی ندارن. این تاخیر در تشخیص بیماری باعث میشه که زمان طلایی کنترل اوتیسم رو از دست بدن. در ادامه به مراحل تشخیص اوتیسم می‌پردازیم.

نظارت بر رشد کودک

نظارت بر رشد کودک، به معنی مشاهده‌ رشد و داشتن تعامل با والدین در مورد توانایی‌های کودکه. این نظارت، شامل زیر نظر گرفتن رفتارهای کودک و تعامل او با افراد دیگه میشه. همینطور این موضوع رو بررسی می‌کنه که آیا کودک شما در سنین مختلف، به مهارت‌های متناسب اون سن، مانند بازی کردن، یادگیری، صحبت کردن، تحرک داشتن و … دست پیدا می‌کنه یا نه.

بنابراین شما به عنوان والدین باید به دقت وضعیت رشد کودک رو بررسی کنین. و ببینین که آیا در سنین مختلف، به مهارت‌های لازم حرکتی و گفتاری دست پیدا کرده یا نه. می‌تونین چک لیستی از مهارت‌ها تهیه کنین تا ببینین وضعیت رشد فرزندتون چطوره. این نظارت برای تمام کودکان لازمه و فقط مختص کودکان مشکوک به اوتیسم نیست.

پزشکی که کودک شما رو معاینه می‌کنه، ممکنه یک سری سوال در مورد پیشینه‌ خانوادگی شما بپرسه. بنابراین لازمه تمام مشکلات سلامتی ژنتیکی خانواده رو به پزشک اطلاع بدین. این مشکلات عبارتند از:

• اختلالات یادگیری؛
• ناتوانی ذهنی؛
• اختلال نقص توجه (ADHD)؛

غربالگری رشد کودک

غربالگری رشد کودک، به معنی مشاهده ای دقیق‌تر از رشد کودک شماست. این روش، از نظارت بر رشد کودک تخصصی‌تره و برای کودکان بدون علائم اوتیسم هم انجام میشه. غربالگری رشد معمولا در این بازه‌های زمانی لازمه:

• ۹ ماهگی؛
• ۱۸ ماهگی؛
• ۳۰ ماهگی؛

پیشنهاد میشه که غربالگری در ۱۸ ماهگی و ۲۴ ماهگی، به صورت تخصصی برای تشخیص ASD انجام بشه. پرسش‌نامه ها و چک‌لیست‌های غربالگری، بر اساس پژوهش‌هایی هستن که کودک شما رو با سایر کودکان هم‌سن مقایسه می‌کنه. سوالات ممکنه در مورد موارد زیر باشه:

• توانایی‌ گفتاری؛
• حرکت؛
• مهارت‌های فکری؛
• رفتارهای هیجانی و احساسات؛

همچنین بخوانید: بررسی سیر تکامل مغز

ارزیابی رسمی رشد کودک

اگه ابزارهای غربالگری، نگران‌کننده باشن، به بررسی بیشتری برای تشخیص رشد کودک پیدا می‌کنین. این بررسی دقیق‌تره و حتما باید توسط پزشک متخصص، مانند متخصص رشد کودکان، روان‌شناس کودک، آسیب‌شناس گفتار زبان، کاردرمانگر یا … انجام بشه. متخصص ممکنه:

• تست‌های ساختاریافته‌ای رو در اختیار کودک قرار بده.
• سوالاتی از والدین کودک بپرسه.
• فرم‌های پرسش‌نامه در اختیار والدین قرار بده.

نتیجه‌ این ارزیابی رسمی، توانمندی‌ها و چالش‌های کودک شما رو مشخص می‌کنه و نشون میده که وضعیت رشد کودک به چه صورتیه.

درمان اوتیسم

در حال حاضر، درمان اوتیسم به کاهش علائمی محدود میشه که زندگی فرد رو با مشکل روبرو می‌کنن. اوتیسم در هر فرد علائم متفاوتی ایجاد می‌کنه. یعنی افراد مبتلا به این اختلال، توانمندی‌‌ها و چالش‌های ویژه‌ای دارن و هر کدومشون به یک روش درمان متفاوت نیاز پیدا می‌کنن. برنامه درمان معمولا توسط چندین متخصص تهیه میشه و در اختیار بیمار قرار می‌گیره.

روش‌های متنوعی برای درمان کنترلی اوتیسم وجود داره. این روش‌ها می‌تونن به دسته‌بندی‌های متوعی تقسیم بشن. با این حال برخی از روش‌های درمانی، بیشتر از یک رویکرد را شامل میشن که عبارتند از:

• رفتاری؛
• تکاملی؛
• اجتماعی – ارتباطی؛
• دارویی؛
• روانشناسی؛
• مکمل و جایگزین؛

رویکردهای رفتاری (Behavioral Approaches)

در این رویکردها، تغییرات ایجاد شده قبل و بعد از رفتار غیر‌معمول کودک مبتلا به اوتیسم مورد بررسی قرار می‌گیره. این رویکردها شواهد بیشتری برای درمان علائم ASD دارن و مورد تایید بیشتر متخصصین و رفتاردرمان‌ها هستن.

یکی از رویکردهای رفتاری برای درمان اوتیسم، تحت عنوان تحلیل رفتار کاربردی (Applied Behavior Analysis- ABA) شناخته میشه. ABA رفتارهای مطلوب رو تشویق می‌کنه و برای بهبود برخی از مهارت‌ها، از رفتارهای نامطلوب جلوگیری می‌کنه. در این رویکرد، پیشرفت کودک ردیابی و اندازه‌گیری میشه.

دو سبک آموزشی ABA عبارتند از :

• آموزش آزمایشی گسسته (DTT) این روش، یک مهارت خاص رو تجزیه می‌کنه و فرایندی گام به گام رو برای آموزش اون مهارت در نظر می‌گیره. دروس به ساده‌ترین بخش‌ها دسته‌بندی میشن و برای پاسخ‌های درست، جایزه در نظر گرفته میشه. به رفتارهای نادرست هم بی‌توجهی میشه.
• آموزش پاسخ محور (PRT) این روش بیشتر در محیط‌های طبیعی کاربرد داره تا محیط‌های کلینیکی. هدف از روش PRT بهبود مهارت‌های پاسخ‌گوییه که می‌تونه به یادگیری سایر مهارت‌ها به فرد کمک کنه. برای مثال می‌تونیم به آموزش برقراری ارتباط با دیگران اشاره کنیم.

رویکردهای تکاملی (Behavioral Approaches)

رویکردهای تکاملی بر روی رشد مهارت‌های رشدی خاصی تاکید دارن. برای مثال می‌تونیم به مهارت گفتاری زبانی، مهارت‌های فیزیکی و طیف وسیعی از توانایی‌های به هم پیوسته‌ رشدی اشاره کنیم. رویکردهای تکاملی معمولا با رویکردهای رفتاری همراه میشن.

در مورد یکی از رایج‌ترین رویکردهای تکاملی برای درمان افراد مبتلا به اوتیسم، می‌تونیم به گفتار و زبان درمانی اشاره کنیم. این رویکرد به کودک اوتیستیک کمک می‌کنه که مفاهیم رو درک کنه و برای برقراری ارتباط، از زبان استفاده کنه. بعضی از افراد مبتلا به اوتیسم، به صورت گفتاری ارتباط برقرار می‌کنن و برخی دیگه از علائم، حرکات، تصاویر یا دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌کنن.

کاردرمانی برای درمان اوتیسم

کاردرمانی، مهارت‌هایی رو به فرد آموزش میده که بتونه تا حد امکان مستقل زندگی کنه. مهارت‌هایی شامل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام رفتن و ارتباط با دیگران در این رویکرد آموزش داده میشن. کاردرمانی همچنین شامل موارد زیر میشه:

• درمان اختلال یکپارچگی حسی در کودکان: برای کمک به بهبود واکنش‌ها به ورودی‌های حسی که ممکنه محدودکننده یا طاقت‌فرسا باشن.
• فیزیوتراپی: که می‌تونه به بهبود مهارت‌های جسمانی مانند حرکت صحیح انگشتان یا حرکات بیشتر تنه و بدنه کمک کنه.

رویکرد آموزشی (Educational Approaches)

درمان‌های آموزشی در کلاس انجام میشن. درمان و آموزش کودکان اوتیستیک و معلولان ارتباطی (TEACCH) یکی از انواع رویکردهای آموزشی درمان اوتیسم محسوب میشه. تیچ بر این ایده پافشاری می‌کنه که استعداد افراد مبتلا به اوتیسم با یادگیری بصری شکوفا میشه. برای مثال، می‌تونیم کارهای روزمره رو نقاشی کنیم و در محل مناسبی نصب کنیم.

• رویکرد اجتماعی – ارتباطی (Social-Relational Approaches) بر روی بهبود مهارت‌های اجتماعی و پیوندهای عاطفی تمرکز داره. والدین یا مربیان تربیتی در بعضی از این رویکردها دخیل هستن.
• مدل تحولی – تفاوت‌های فردی مبتنی بر ارتباط (Developmental, Individual Differences, Relationship-Based) تحت عنوان مدل فلور تایم (Floor time) هم شناخته میشه. این مدل والدین و درمان‌گران رو تشویق می‌کنه که علایق کودک رو دنبال کنن تا فرصت‌های ارتباطی او افزایش پیدا کنه.
• مداخله توسعه رابطه (Relationship Development Intervention – RDI) شامل فعالیت‌هایی میشه که انگیزه، علاقه و توانایی مشارکت در تعاملات اجتماعی رو افزایش میدن.
• مدل داستان‌های اجتماعی (Social Stories) توصیفات ساده‌ای رو از آنچه در یک موقعیت اجتماعی انتظار می‌ره، ارائه میده.
• گروه‌های مهارت‌های اجتماعی (Social Skills Groups) موقعیت‌هایی رو برای افراد مبتلا به اوتیسم فراهم می‌کنه که مهارت‌های اجتماعی رو در یک محیط ساختاریافته تمرین کنن.

رویکردهای دارویی (Pharmacological Approaches)

هیچ دارویی برای درمان اوتیسم وجود نداره. بعضی از داروها علائم هم‌زمان بیماری رو درمان می‌کنن که می‌تونه به عملکرد بهتر فرد مبتلا کمک کنه. برای مثال ممکنه داروهایی برای مدیریت انرژی بالا، عدم تمرکز یا رفتارهای آسیب‌رسان به خود مانند کوبیدن سر یا گاز گرفتن دست تجویز بشن.

داروها می‌تونن به مدیریت شرایط روانی مرتبط به اوتیسم مانند اضطراب یا افسردگی هم کمک کنن. همچنین برای کاهش علائم زیر هم دارو تجویز میشه:

• تشنج؛
• مشکلات خواب؛
• دردهای شکمی؛
• مشکلات گوارشی؛

رویکردهای روانشناسی (Psychological Approaches)

رویکردهای روانشناسی می‌تونن در مقابله با عارضه‌هایی مانند اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات ذهنی به فرد مبتلا کمک کنن. رفتار درمانی شناختی (CBT) یکی از رویکردهای روانشناسیه که بر روی یادگیری ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار تمرکز می‌کنه.

در طول این رویکرد درمانی، درمانگر و فرد مبتلا با هم کار می‌کنن تا هدف تعیین کنن و نحوه‌ برخورد فرد رو در مورد موقعیت‌های مختلف تغییر بدن. به این ترتیب واکنش فرد نسبت به موقعیت‌های مختلف تغییر می‌کنه.

رویکردهای مکمل و جایگزین

رویکردهای مکمل و جایگزین (complementary and Alternative Treatments) وقتی کاربرد داره که هیچ کدوم از رویکردهای دیگه پاسخ‌گو نباشن. درمان‌های مکمل و جایگزین اغلب برای تکمیل رویکردهای دیگه استفاده میشن. این درمان‌ها ممکنه شامل موارد زیر بشن:

• رژیم غذایی خاص؛
• مکمل‌های گیاهی؛
• مراقبت‌های کایروپراکتیک؛
• حیوان درمانی؛
• هنر درمانی؛
• ذهن آگاهی؛

افراد و خانواده‌ها باید قبل از شروع درمان‌های مکمل، حتماً با پزشک مشورت کنن. ممکنه روش‌های دیگه‌ای هم برای درمان اوتیسم وجود داشته باشه. در صورت مشکوک بودن کودک به اوتیسم، حتماً باید به پزشک مراجعه کنین.

سخن پایانی

اختلالات عصبی رشدی در صورت عدم کنترل و اقدام برای درمان، می‌تونن زندگی فرد رو با چالش‌های پیچیده‌ای روبرو کنن. برای همین برای تشخیص زودهنگام باید حتماً به پزشک مراجعه کنین. در این مقاله با علائم اوتیسم و روش‌های درمان این اختلال آشنا شدین. با مراجعه به بلاگ فاب می‌تونین به مقالات دیگه‌ای با موضوعات مختلف دسترسی داشته باشین و اطلاعات خودتون رو تکمیل کنین.

همچنین بخوانید: آموزش زبان فرانسه برای مهاجرت