ترس از شکست در کنکور را از بین ببرید!

«ممکنه نمرم 20 نشه، مامان و بابام از من ناامید میشن»

«اگه توی کنکور رتبه خوبی نیارم، جلوی فامیل و خانواده خجالت‌زده میشم»

شاید شما هم به این چیزها فکر کرده باشین. ترس از شکست و عدم محبوبیت بین خانواده و جامعه، بخش بزرگی از ترس انسان‌هاست. به طوری که توی علم روانشناسی، واژه خاص آتیچی فوبیا (Atychiphobia) رو به اون نسبت دادن.

این موضوع در دانش‌آموزان به ویژه کنکوری‌ها، بیشتر دیده میشه. اگر در زمان درست جلوی این ترس‌ها رو نگیرین، نه تنها توی درس خوندن برای کنکور، بلکه در سایر ابعاد زندگی هم به مشکل میخورین.

توی قدم اول باید یاد بگیرین که ترس از کنکور چیه و چرا اتفاق می‌افته؟ بعد از اون هم، باید به فکر راه حل مقابله با ترس از شکست باشین. تا انتهای مقاله همراه ما باشین تا هرچه که باید درباره غلبه بر ترس از شکست در کنکور بدونین، به شما بگیم.

ترس از شکست در کنکور؛ مانع بزرگ موفقیت

ما هر روز درس می‌خونیم، باشگاه میریم، با دیگران صحبت می‌کنیم، پروژه‌های متعددی رو انجام میدیم و به طور کلی، در جهت رشد خودمون قدم برمی‌داریم. از طرفی، انسان‌های موفق و خوش اخلاق رو دوست داریم و از اون‌ها الگوبرداری می‌کنیم. نکته دقیقا همینجاست! انجام کارهای خوب علاوه بر اینکه حس خوبی به شما منتقل می‌کنه، باعث میشه تا در برابر دیگران محبوبیت پیدا کنین و دیگران شما رو تحسین کنن.

یکی از بزرگترین مشکلات افرادی که دارای احساس ترس از شکست در کنکور هستن اینه که محبوبیت و مقبولیت قبولی در دانشگاه رو به دست نیارن. مدام به این فکر می‌کنن که خانواده یا اقوام از اون‌ها ناامید میشن. همین فکرهای بیش از حد باعث میشه تا به سمت جلو حرکت نکنن؛ یعنی ترجیح میدن به جای خطر کردن و تجربه چیزهای جدید، موقعیت فعلی خودشون رو حفظ کنن.

اگه با ترس از شکست در کنکور به درستی مقابله نکنین، در نهایت به آتیچی فوبیا می‌رسین؛ ترس شدید از شکست که شما رو از هرگونه حرکت باز می‌داره. انتخاب شما کدومه؟ شکست یا ترس از شکست؟!

چه ارتباطی بین ترس از شکست و کمال‌گرایی وجود داره؟

«خب، ساعت 17:48 دقیقه‌ست، هر وقت ساعت 18 شد درس خوندن رو شروع می‌کنم.»

اگه شما هم اینطوری فکر می‌کنین، احتمالا به نوع خفیفی از کمال‌گرایی مبتلا هستین و پیشنهاد می‌کنیم که از همین حالا جلوش رو بگیرین! ترس از شکست و کمال‌گرایی اغلب مرتبط و تا حدودی مشابه هستن. هر دوی اون‌ها تا حددی به عزت نفس پایین و حساسیت به انتقاد مربوط میشن.

یک فرد کمال‌گرا، استانداردهای بالایی رو برای خودش در نظر می‌گیره. همین موضوع هم باعث میشه تا مدام خودش و اطرافیانش رو مورد انتقاد قرار بده و به بقیه ثابت کنه هیچ وقت شکست نمی‌خوره. ترس از شکست، به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی اون‌ها تبدیل شده. اگه نتونین از همین حالا جلوی کمالگرایی رو بگیرین، به سختی می‌تونین به آرامش دست پیدا کنین.

چطور ترس از شکست در کنکور رو شناسایی کنین؟

هراس و ناامیدی تنها نشانه ترس از شکست در کنکور نیست. این حالت به قدری مخربه که سایر بخش‌های زندگی شما رو هم تحت تاثیر قرار میده. به همین دلیل، شناسایی زود هنگام اون بسیار ضروری است. اگه علائم زیر رو در خودتون مشاهده می‌کنین، حتما به یک مشاور تحصیلی یا بالینی مراجعه کنین:

• احساس ناامیدی نسبت به آینده؛
• نگرانی‌های مزمن و پشت گوش انداختن‌های مکرر، به همراه اجتناب از وظایف؛
• حواس پرتی زیاد، فکر کردن مداوم به چیزهای بی‌اهمیت؛
• علائم فیزیکی (خستگی، سردرد، مشکلات گوارشی، درد مفاصل یا عضلانی)؛
• نگرانی در مورد اینکه اگه شکست بخورین یا خوب کار نکنین، دیگران در مورد شما چه فکری می‌کنن.

چرا از شکست در کنکور می‌ترسین؟

شکست ناراحت کننده است و تا چند وقت روحیه شما رو تحت تاثیر قرار میده. این اصلاً عجیب نیست و نباید جلوی اون رو بگیرین. بعد از شکست، همیشه باید مدت کوتاهی رو به سوگواری اختصاص بدین.

اما اگه اونقدر از شکست نگران هستین که اصلاً کاری رو تجربه نمی‌کنین، اون موقع بهتره منابع ترس از شکست خودتون رو شناسایی کنین. اینطوری، راحت‌تر می‌تونین با اون‌ها مقابله کنین. این منابع عبارتند از:

تربیت والدین

شاید والدین از کارهای ما در کودکی انتقاد کرده باشن. شاید اون‌ها هرگز از رویاها و علایق ما حمایت نکردن یا هیچ وقت اجازه ندادن شکست‌هامون رو فراموش کنیم. این تجربیات، ما رو تا بزرگسالی دنبال میکنه و نهایتاً باعث میشه از هر نوع اشتباهی که ممکنه مرتکب بشیم، بترسیم.

تجربیات ناراحت کننده

«وقتی اول راهنمایی بودم، برای ورود به تیم والیبال مدرسه خیلی تلاش کردم اما موفق نشدم. نهایتا هم دوستام من رو مسخره کردن و خانواده هم گفتن که به اندازه کافی خوب نیستم. اینجا بود که فهمیدم شکست من باعث تمسخر و ناامیدی خانوادم میشه. بعد از این ماجرا هرگز به سراغ والیبال نرفتم.»

تجربیات ناراحت کننده برای همه ما اتفاق میوفتن و باعث میشن از هر موقعیتی که اون حادثه رو به یادمون بیاره دوری کنیم. چنین اتفاقاتی می‌تونن ما رو نسبت به تجربیات جدید یا تعیین اهداف بلندمدت، بدبین کنن.

اعتماد به نفس و عزت نفس پایین

«فکر می‌کنم از پس این کار برنمیام. من برای انجام اون به اندازه کافی خوب نیستم!»

کافی است هر روز این جمله رو با خودتون تکرار کنین تا به ذهن خودتون یاد بدین توان انجام کاری رو نداره. در صورتی که واقعاً اینطور نیست و شما هم مثل انسان‌های موفق، توانایی فوق‌العاده‌ای دارین. اگه خودتون رو باور نداشته باشین، نه تنها توی کنکور که در تمامی مراحل زندگی، نتایج ضعیفی به دست میارین.

تعریف شما از شکست چیه؟

لحظه‌ای به تعریف خودتون از شکست فکر کنین. چرا از شکست در کنکور می‌ترسین؟ عواقب شکست در کنکور چیه؟ گاهی اوقات، ترس شما از شکست به دلیل یک تعریف غیر واقعی است. ممکنه انتظارات زیادی از خودتون داشته باشین و از اینکه نمی‌تونین به اون‌ها عمل کنید، دچار اضطراب بشین.

مثلا انتظار دارین که در روز تعطیل، 15 ساعت مطالعه کنین؛ در صورتی که قبلا میانگین ساعت مطالعاتی شما نهایتا 5 ساعت بوده. مسلما چنین شرایطی نه تنها شما رو به موفقیت نزدیک نمی‌کنه، بلکه لحظه به لحظه ترس از شکست در کنکور براتون بیشتر میشه.

شما باید بپذیرین که موفقیت یک شبه اتفاقات نمیوفته و به تلاش مستمر نیاز داره. از طرفی، هر آدمی خطاهایی داره و هیچ کس کامل نیست. حتی رتبه یک کنکور هم، به چندین سوال پاسخ اشتباه داده. باید به خودتون و تلاشتون ایمان داشته باشین.

چطور ترس از شکست در کنکور رو از بین ببریم؟

تا اینجا مهم‌ترین دلایل ترس از شکست در کنکور رو یاد گرفتین. الان قراره با روش‌هایی آشنا بشیم که به حل این مسئله کمک میکنه. به یاد داشته باشین که اگه علائم شما شدت گرفت و اشتیاق زیادی به درس خوندن نداشتین، حتما سراغ یک مشاور حرفه‌ای و کاربلد برین.

با سوال پرسیدن شروع کنین

دفعه بعد که ترس از شکست به سراغتون اومد، افکارتون رو توی یک دفترچه یادداشت کنین. حال نوبت اونه که سوالات زیر رو از خودتون بپرسین و جوابش رو به دقت داخل دفترچه وارد کنین. هر بار که این ترس مجددا شکل گرفت، دفترچه را مطالعه کنین تا بتونین برخوردی منطقی با ترس‌تون داشته باشین.

• واقعا از چی می‌ترسم؟
  مشکلی که روی کاغذ نوشته بشه، بسیار کوچکتر به نظر میرسه. نوشتن ترس‌هاتون باعث میشه کمتر توی ذهنتون اون‌ها رو برزگ کنین؛
• بدترین چیزی که ممکنه اتفاق بیوفته چیه؟
  اگه کنکور قبول نشین، می‌تونین سال دیگه دوباره توی کنکور شرکت کنین، می‌تونین دانشگاه آزاد برین، می‌تونین به جای دانشگاه مسیر موفقیت دیگه‌ای رو دنبال کنین. گزینه‌های شما زیاده؛ پس فکر نکنین که با شکست در کنکور، دنیا به آخر میرسه.

شکست خوردن عجیب نیست!

از مهم‌ترین راه‌ها برای غلبه بر ترس از شکست در کنکور، پذیرش شکسته. افراد موفق می‌دونن که پذیرش شکست، بخشی از موفقیت محسوب میشه. هر اشتباه، پله‌ای برای رسیدن به یک هدف بزرگتره. هر چقدر سریع‌تر با شکست‌هامون کنار بیایم، میتونیم راحت‌تر به مسیرمون ادامه بدیم و برای موفقیت آماده بشیم.

بی‌نهایت فکر کنین

کتاب معروف «بازی بی‌نهایت»، به همه ما یادآوری میکنه که بازی‌های بی‌نهایت مهمتر از بازی‌های محدود هستن. زندگی یک بازی بی‌نهایته و کنکور یک بازی محدود. پیروزی یا شکست در کنکور، تاثیر خیلی زیادی در زندگی شما نداره.

باید یاد بگیرین که تفکر بی‌نهایت داشته باشین؛ یعنی به سعادت بلندمدت خودتون در زندگی فکر کنین، نه برنده شدن توی یک بازی محدود. تفکر بی‌نهایت داشتن توی درس خوندن، یعنی تمرکزتون روی یادگیری و علم‌آموزی باشه؛ نه کسب نمره‌های خوب. اینطوری چون از درس خوندن لذت می‌برین، شانستون برای موفقیت در کنکور هم زیاد میشه.

دیگران در زندگی شما چه جایگاهی دارن؟

اگه نگران این هستین که عمه و دایی و زن‌عمو در مورد رتبه کنکور شما چه فکری می‌کنن، پس خودتون رو برای ترس از شکست آماده کنین. شما برای اینکه به مقبولیت و محبوبیت برسین، باید ابتدا توانمندی‌هاتون رو به خودتون ثابت کنین. اینکه دیگران در مورد شما چه فکری می‌کنن، اهمیتش بسیار کمتره.

خودتون در مورد ویژگی‌های شخصی‌ که دارین چه فکری می‌کنین؟ آیا علایق‌تون رو می‌شناسین؟ آیا برای رشته مورد علاقه خودتون دارین تلاش می‌کنین یا چیزی که خانواده بهتون توصیه کردن؟ این‌ها سوالات مهمی هستن که باید جواب بدین، نه نظر فامیل دور و بچه فامیل و کلاه قرمزی!

جمع‌بندی مقابله با ترس از شکست در کنکور

توی این مقاله، ترس از شکست در کنکور رو به طور کامل توضیح دادیم. گفتیم که این ترس از کجا میاد و چه تاثیر مخربی روی کنکور و باقی زندگی شما میذاره. اما همینجا رهاتون نکردیم.

در ادامه، راه‌های شکست دادن ترس از شکست رو بهتون معرفی کردیم. قطعاً راه‌های دیگه‌ای هم برای مواجهه با ترس‌هاتون وجود داره، که می‌تونین با مشورت گرفتن از افراد آگاه، اون‌ها رو متوجه بشین.