بلد بودن زبان فارسی برای ما ایرانی‌ها اهمیت زیادی داره. از اونجایی که این زبان، زبان مادری ما است، پس باید بتونیم خیلی خوب، اون رو یاد بگیریم. منظورم از اینکه یاد بگیریم این نیست که فقط بلد باشیم مکالمه فارسی انجام بدیم، بلد بودن تمام قواعد و لغات و افعال زبان فارسی و درست به کار بردن اون‌ها خیلی مهمه.
یادگیری انواع زمان‌های فعل در دستور زبان فارسی، از مواردیه که خیلی مهمه. پس با این مقاله همراه باشین تا با هم انواع زمان فعل رو بررسی کنیم و یاد بگیریم.
زمان‌های فعل در دستور زبان فارسی
اگه بخوایم انواع زمان فعل رو توی زبان فارسی بررسی کنیم، باید بگیم که سه نوع زمان داریم؛ حال، گذشته و آینده. حالا این‌ها بر چه اساسی تعیین میشن؟ بر اساس زمانی که یک کاری انجام میشه. مثلا اگه اون کار، همین الان انجام بشه زمانش میشه : حال، اگه قبلا انجام شده باشه میشه: گذشته و اگه قرار باشه توی آینده انجام بشه، زمانش میشه : آینده.
این افعال هم به صورت انواع مختلفی به کار میرن که در ادامه مقاله، اون‌ها رو بررسی می‌کنیم.
تعریف فعل و مصدر
برای اینکه بتونیم انواع زمان‌های فعل در دستور زبان فارسی رو بیشتر درک کنیم، اول بیاین راجع به فعل و مصدر صحبت کنیم.
پس فعلا بررسی انواع زمان فعل رو کنار بذاریم و ببینیم که اصلا فعل چیه؟ به انجام یک کار که شخصی، توی یک زمان مشخصی، اون رو انجام میده میگن فعل.
مصدر چیه؟ کلمهای که افعال، از روی اون‌ها ساخته میشن و آخر همه‌شون هم، حرف «ن» هست. مثل: خواندن، پوشیدن، نوشتن و …
بن فعل چیه؟ ریشه اصلی فعل که معنی فعل رو توی خودش داره و یک جزء جدا نشدنی از فعله. دو نوع بن فعل داریم: بن فعل ماضی، بن فعل مضارع
زمان حال (مضارع)
وقتی یک کاری رو داریم توی همین لحظه انجام می‌دیم، بهش میگن زمان حال. مثلا: دارم راه میرم. حالا این زمان حال، خودش به 4 بخش تقسیم میشه؛ مضارع ساده ، مضارع اخباری، مضارع التزامی و مضارع مستمر.
مضارع ساده
ساختار این فعل: بن فعل مضارع + شناسه (َم، ی، َد، یم، ید، َند)
مثال: خوانم، خوانی ، خواند، خوانیم، خوانید، خواند.
مضارع اخباری
مضارع اخباری میگه یک کاری به طور قطعی، توی زمان حال یا آینده خیلی نزدیک انجام میشه.
ساختار این فعل: می + بن فعل مضارع + شناسه (َم، ی، َد، یم، ید، َند)
مثال این فعل: می‌خوانم، می‌خوانی، می‌خواند، می‌خوانیم، می‌خوانید، می‌خوانند.
مضارع التزامی
یکی از انواع فعلهای زمان حاله و در مورد انجام یک کار که با شک و تردید باشه به کار میره.
ساختار این فعل: ب + بن فعل مضارع + شناسه « َم، ی، َد، یم، ید، َند»
مثال: بخوانم، بخوانی، بخواند، بخوانیم، بخوانیم، بخوانند»
مضارع مستمر
ساختار فعل: دار + شناسه + مضارع اخباری
مثال: دارم می‌خوانم، داری می‌خوانی، دارد می‌خواند، داریم می‌خوانیم، دارید می‌خوانید، دارند می‌خوانند
بن فعل حال (مضارع)
برای اینکه اون رو پیدا کنین:
- مصدر فعل رو تبدیل کنین به فعل امر
- حرف «ب» رو از اول فعل امر حذف کنین
- هر چیزی که موند میشه بن فعل مضارع.
مثال: خواندن رو تبدیل به بخوان کنین، حالا حرف «ب» رو از اولش حذف کنین؛ خوان.
زمان گذشته (ماضی)
وقتی یک کاری قبلا انجام شده باشه، فعلش میشه گذشته یا همون ماضی. مثلا: رفته بودم بیرون.
زمان گذشته (ماضی)،8 تا حالت داره؛ ماضی ساده، ماضی نقلی، ماضی بعید، ماضی استمراری، ماضی التزامی، ماضی بسیار بعید، ماضی نقلی استمراری، ماضی مستمر.
ماضی ساده
اگه یک کاری توی گذشته انجام شده و کامل تموم شده باشه، زمان فعلش میشه ماضی یا گذشته ساده.
ساختار فعل: بن ماضی + شناسه‌ها
مثال: خواندم، خواندی + خواند + خواندیم + خواندید + خواندند
ماضی نقلی
زمانی که یک کاری رو از قبل، شروع کرده باشیم به انجامش و هنوز هم اون کار ادامه داشته باشه. یا یک کاری که قبلا انجام دادیم و تموم شده ولی اثرش هنوز مونده، از ماضی نقلی استفاده میشه.
ساختار این فعل: صفت معمولی + (ام، ای، است، ایم، اید، اند).
مثال: خوانده‌ام، خوانده‌ای، خوانده است/ خوانده، خوانده‌ایم، خوانده‌اید، خوانده، خوانده‌اند.
ماضی بعید
از ماضی (گذشته) بعید، زمانی استفاده میشه که از انجام یک کاری، زمان زیادی گذشته باشه و در اصل، توی گذشته دور اتفاق افتاده باشه.
یا کاری که قبل از یک کار دیگه انجام شده باشه، مثلا وقتی بگین: منتظر دکتر بودم که دوستم اومد، ماضی بعید میشه.
ساختار این فعل: صفت مفعولی + بود + شناسه.
مثال: خوانده بودم + خوانده بودی + خوانده بود + خوانده بودیم + خوانده بودید + خوانده بودند.
ماضی استمراری
از ماضی یا گذشته استمراری توی این موارد استفاده میشه:
یک کاری توی قدیم انجام شده و تکرار میشده. یک عادتی که شخصی توی قدیم داشته. یک کاری که وقتی توی گذشته انجام شد، همزمان با اون، کار دیگه‌ام پیش اومد. و در کل، برای کاری که توی گذشته چند بار تکرار میشده و ادامه داشته و در واقع استمرار داشته، ماضی استمراری استفاده میشه.
ساختار این فعل: می + ماضی ساده
مثال: می‌خواندم، می‌خواندی، می‌خواند، می‌خواندیم، می‌خواندید، می‌خواندند.
ماضی التزامی
برای کاری که قبلا با شک و تردید یا شرط یا آرزو و یا با قطعیت انجام شده باشه، از ماضی التزامی استفاده میشه.
ساختار فعل: صفت مفعولی + باش + شناسه
مثال: خوانده باشم، خوانده باشی، خوانده باشد، خوانده باشیم، خوانده باشید، خوانده باشند.
ماضی (گذشته) مستمر
ساختار این فعل: مصدر داشت + شناسه+ ماضی استمراری اون فعل
مثال: داشتم می‌خواندم، داشتی می‌خواندی، داشت می‌خواند، داشتیم می‌خواندیم، داشتید می‌خواندید، داشتند می‌خواندند.
ماضی بسیار بعید
ساختار این فعل: صفت معمولی + ماضی نقلی از مصدر بودن
مثال: خوانده بوده‌ام، خوانده بوده‌ای، خوانده بوده‌اند، خوانده بوده‌ایم، خوانده بوده‌اید، خوانده بوده‌اند.
ماضی نقلی استمراری
کاری که قبلا به صورت مستمر انجام شده و هنوز هم اثرش مونده.
ساختار این فعل: می + ماضی نقلی
مثال: می‌خوانده‌ام، می‌خوانده‌ای، می‌خوانده است، می‌خوانده‌ایم، می‌خوانده‌اید، می‌خوانده است.
بن فعل گذشته (ماضی)
چجوری باید بن فعل ماضی رو پیدا کنیم؟
- مصدر فعل رو پیدا کنین
- حرف «ن» رو از آخر مصدر حذف کنین و هرچیزی که موند میشه فعل ماضی.
مثلا: مصدر می‌خوانم میشه خواندن، اگه حرف «ن» رو از آخرش حذف کنیم میشه خواند که بن فعل ماست.
زمان آینده (مستقبل)
یکی از انواع زمان فعل، زمان آینده‌ست و همونجوری که از اسمش مشخصه، در مورد انجام یک کاری که قراره بعدا انجام بشه صحبت می‌کنه.
ساختار این فعل: خواه + شناسه + بن ماضی اون فعل
مثال: خواهم خواند + خواهی خواند + خواهد خواند + خواهیم خواند + خواهید خواند + خواهند خواند.
زمان آینده استمراری
اگه الان در مورد یک کاری صحبت کنیم که قرار باشه توی آینده انجام بشه، میشه آینده استمراری. مثلا: فردا دارم میرم بیرون.
جمع‌بندی انواع زمان‌های فعل در دستور زبان فارسی
فعل، پر اهمیت‌ترین بخش هر جمله‌ایه و بدون اون، جمله‌مون بی معنی میشه. فعل از نظر زمانی چند تا حالت داره: گذشته (ماضی)، حال (مضارع) و آینده (مستقبل) که توی این مقاله به طور کامل در مورد انواع زمان‌های فعل در دستور زبان فارسی صحبت کردیم.
اگه هر سوال دیگه‌ای در مورد انواع زمان فعل یا درس ادبیات در پایه‌های مختلف از جمله آموزش ادبیات فارسی دوازدهم (عمومی)، داشتین توی کامنت‌های همین مقاله از ما بپرسین. برای دیدن فیلم‌های آموزشی هر پایه تحصیلی که هستین می‌تونین اپلیکیشن فاب رو دانلود و خیلی آسون و ارزون، به این فیلم‌ها دسترسی پیدا کنین.
